Τι είναι οι αγορές βιοκαλλιεργητών και ποιες οι διαφορές τους με τις λαϊκές αγορές ή τις αγορές αγροτών;  Στην αναζήτησή μας για τους καλύτερους και ασφαλέστερους τρόπους να προμηθευόμαστε την τροφή μας, μοιραζόμαστε μαζί σας το α και το ω των αγορών βιοκαλλιεργητών.

Αγορές Αγροτών-Παραγωγών
Οι αγορές των αγροτών (farmers’ markets, mercati del contadino, marches de producteurs de pays, bauernmarkt) είναι υπαίθριες ή στεγασμένες αγορές όπου συμμετέχουν αμιγώς γεωργοί διαθέτοντας απευθείας στους καταναλωτές τα προϊόντα που οι ίδιοι παράγουν – φυτικά ή ζωικά, νωπά και μεταποιημένα. Έτσι επιτυγχάνεται η άμεση διάθεση της τροφής βελτιώνοντας τις αγοραστικές επιλογές των καταναλωτών και τις επιλογές διάθεσης των προϊόντων από τους ίδιους τους παραγωγούς. Τα παραπάνω εξυγιαίνουν την αγορά και μεγιστοποιούν το όφελος και για τις δύο ομάδες, με πληθώρα από οφέλη να συνυπάρχουν, όπως:

• καλύτερες τιμές για παραγωγούς και καταναλωτές χωρίς ενδιάμεσα κόστη,
• η άμεση επαφή παραγωγού-καταναλωτή,
• η φρεσκάδα και ταυτότητα των προϊόντων,
• η ενίσχυση του εισοδήματος των παραγωγών, των καταναλωτών και των τοπικών κοινωνιών της υπαίθρου και της πόλης,
• η δυνατότητα υγιεινής διατροφής με τοπικά προϊόντα
• η συμβολή στη διατροφική αυτάρκεια των κατοίκων μίας περιοχής ή χώρας
• η γνωριμία με το γηγενή διατροφικό πολιτισμό και η διατροφική παιδεία,
• η μειωμένη επιβάρυνση του περιβάλλοντος λόγω της μικρής απόστασης που διανύουν τα τρόφιμα,
• η σύνδεση με τον αγροτουρισμό,
• η σύνδεση της πόλης με την ύπαιθρο,
• η ενίσχυση της συλλογικότητας των παραγωγών και
• η μετεξέλιξη της αγοράς από οικονομικό σε κοινωνικό θεσμό.

Βασική αρχή είναι η διάθεση καθαρής και υγιεινής τροφής, καθώς και η χρήση μη μεταλλαγμένων σπόρων και υλικών. Έτσι πολλές από τις αγορές ξεκίνησαν από βιοκαλλιεργητές και σε ορισμένες χώρες οι Αγορές των Βιοκαλλιεργητών ξεκίνησαν παράλληλα με ή πριν από τις αγορές των αγροτών.

Αγορές Βιοκαλλιεργητών
Στις Αγορές των Βιοκαλλιεργητών συμμετέχουν αμιγώς βιοκαλλιεργητές και τα προϊόντα που διαθέτουν είναι αποκλειστικά πιστοποιημένα βιολογικά. Αποτελούν το ιδανικό μοντέλο των Αγορών Αγροτών αφού πέραν από τα γενικότερα οφέλη μίας αγοράς αγροτών, τα τρόφιμα που διατίθενται είναι απαλλαγμένα από φυτοφάρμακα και συνθετικές ουσίες, ο τρόπος παραγωγής είναι φιλικός προς το περιβάλλον και η διαδικασία παραγωγής από το σπόρο μέχρι τον πάγκο του βιοκαλλιεργητή ελέγχεται και πιστοποιείται. Έτσι αποδεδειγμένα συμβάλλουν στην καλυτέρευση της δημόσιας υγείας, στην προστασία του περιβάλλοντος και στη διάδοση της οικολογικής συνείδησης.

Οι Αγορές Αγροτών και οι Αγορές Βιοκαλλιεργητών στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα οι αγορές των αγροτών είναι θεσμός από την αρχαιότητα και στη σύγχρονη εποχή είχαμε την πρώτη νομοθεσία το 1932, με βάση το όραμα του Ελευθέριου Βενιζέλου όταν εγκαινίαζε την πρώτη λαϊκή αγορά στην Κηφισιά ως τόπο «όπου οι δημότες θα μπορούν να προμηθεύονται την τροφή τους απευθείας από τους τοπικούς παραγωγούς». Στην πορεία τη θέση των αγροτών κάλυπταν όλο και περισσότερο μικρά ή μεγάλα εμπορικά συμφέροντα με αποτέλεσμα τόσο οι αγρότες όσο και οι δημότες να στερούνται σταδιακά μια αμιγώς παραγωγική αγορά. Συνέπεια ήταν να αποκοπούν οι αγρότες από την πώληση των προϊόντων τους, γεγονός που υπήρξε ολέθριο τόσο για τους ίδιους και τη βιωσιμότητά τους όσο και για τους καταναλωτές, με απόδειξη την υψηλή απόκλιση μεταξύ των τιμών παραγωγού και καταναλωτή.
Μετά από δεκαετίες απραξίας, οι πρώτοι αγρότες που δημιούργησαν αγορές αγροτών στη χώρα μας είναι οι βιοκαλλιεργητές. Αυτό δεν είναι σύμπτωση. Το 1994 που δημιουργήθηκε η πρώτη Αγορά Βιοκαλλιεργητών ουδείς ασχολούταν με τη βιολογική γεωργία, δεν υφίσταντο επιδοτήσεις για τη βιοκαλλιέργεια, δεν υπήρχε διέξοδος στο χονδρικό ή λιανικό εμπόριο και έτσι η μόνη προοπτική ήταν η πώληση των προϊόντων απευθείας στους καταναλωτές. Τόσο απλά και τόσο λιτά ξεκίνησε η πρώτη αγορά αγροτών στη σύγχρονή Ελλάδα.

Από τότε ιδρύθηκαν και λειτουργούν στη χώρα μας 38 Αγορές Βιοκαλλιεργητών με τη συμμετοχή τουλάχιστον 300 βιοκαλλιεργητών. Η προσέλευση νέων παραγωγών και γυναικών είναι υψηλή, ενώ όλοι οι παραγωγοί συμμετέχουν ενεργά στις δραστηριότητες των Συλλόγων.
Σκοπός των αγορών είναι να μπορεί ο παραγωγός να πουλάει ο ίδιος τα προϊόντα του απευθείας στον καταναλωτή σε μια δίκαιη για αυτόν τιμή, αλλά και ο καταναλωτής να μπορεί να αγοράζει φρέσκα ελληνικά πιστοποιημένα βιολογικά προϊόντα απευθείας από τον παραγωγό τους σε μια εξίσου λογική τιμή. Σε σύγκριση με τα άλλα σημεία πώλησης, το βιολογικό καλάθι της νοικοκυράς στις αγορές των βιοκαλλιεργητών κοστίζει από 5 ως 10% λιγότερο.
Όλο αυτό το διάστημα οι βιοκαλλιεργητές λειτουργούν τις αγορές με δικό τους κόστος, χωρίς να επιβαρύνουν οικονομικά τους δήμους ή το κράτος ούτε με ένα ευρώ.
Πώς λειτουργούν οι αγορές των βιοκαλλιεργητών;
Οι Αγορές των Βιοκαλλιεργητών λειτουργούν υπό την ευθύνη των κατά τόπους Συλλόγων Βιοκαλλιεργητών που είναι μέλη της Ομοσπονδίας Ενώσεων Βιοκαλλιεργητών Ελλάδας. Ο χώρος για την λειτουργία της Αγοράς παραχωρείται δωρεάν από τους Δήμους, και κάθε Σύλλογος διαχειρίζεται τα στοιχεία που αφορούν τους παραγωγούς και ενημερώνει τους Δήμους για τους συμμετέχοντες. Οι βιοκαλλιεργητές καθαρίζουν οι ίδιοι τον χώρο της Αγοράς μετά το τέλος της και ανακυκλώνουν τα οργανικά υπολείμματα είτε για την παραγωγή κομπόστ είτε ως τροφή για τα ζώα. Με τον τρόπο αυτό ο Δήμος δεν επιβαρύνεται με έξοδα καθαριότητας, οπότε δεν υπάρχει και άμεσο κόστος για τους συμμετέχοντες Βιοκαλλιεργητές.

Η λειτουργία της Αγοράς των Βιοκαλλιεργητών καθορίζεται από Κανονισμό Λειτουργίας, ο οποίος αφορά στους συμμετέχοντες Βιοκαλλιεργητές, στα προϊόντα, στην πιστοποίηση των βιολογικών προϊόντων, στην υγιεινή, στην συνεργασία με την τοπική κοινωνία, στην φιλοπεριβαλλοντική πολιτική καθώς και στο καταναλωτικό κίνημα.
Η εξέλιξη αυτού του κανονισμού λειτουργίας είναι το πρότυπο ΕΛΟΤ 1428 «Αγορές Βιοκαλλιεργητών- απαιτήσεις λειτουργίας», το οποίο ήδη εφαρμόζεται στις Αγορές Βιοκαλλιεργητών. Το πρότυπο αυτό λειτουργίας είναι εξαιρετικά σημαντικό τόσο για την εύρυθμη λειτουργία των υπαρχουσών Αγορών όσο και για την ίδρυση και λειτουργία νέων. Η οργάνωση, λειτουργία, διοίκησή και προώθηση των αγορών βιοκαλλιεργητών επιβαρύνει αποκλειστικά τους ίδιους τους βιοκαλλιεργητές, με εξαιρετικά χαμηλό κόστος.

Αγορές βιοκαλλιεργητών – η μόνη βιώσιμη λύση για τους έλληνες βιοκαλλιεργητές
Οι Αγορές των Βιοκαλλιεργητών είναι οι μοναδικές αγορές παραγωγών στην χώρα μας. Οι αγορές των παραγωγών όμως αποτελούν ίσως τη μοναδική βιώσιμη λύση τόσο για τους παραγωγούς όσο και για τους καταναλωτές. Για τον λόγο αυτό οι βιοκαλλιεργητές της χώρας δεν θα σταματήσουν να διεκδικούν μια σωστή, λιτή και αναπτυξιακή νομοθεσία που θα συμβαδίζει με την παγκόσμια πρακτική. Να σημειωθεί ότι οι έλληνες βιοκαλλιεργητές και οι αγορές τους, έχουν ξεπεράσει ποσοτικά ή ποιοτικά άλλες Ευρωπαϊκές χώρες που θεωρούνται πρότυπα πράσινης ανάπτυξης.

Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από τη μελέτη με τίτλο “Αγορές Αγροτών – Αγορές Βιοκαλλιεργητών, Η απευθείας διάθεση της τροφής στην Ελλάδα και στον κόσμο” που εκπονήθηκε από τους Γιώργο Κεράνη, Κοινωνιολόγο/ Σύμβουλο Αγοράς Βιολογικών Προϊόντων και Ιωάννα Θεοδοσίου, Γεωπόνο Βιολογικής Γεωργίας, για τους Συλλόγους Αγορών Βιοκαλλιεργητών Ελλάδας και την Ομοσπονδία Ενώσεων Βιοκαλλιεργητών Ελλάδας.

Περισσότερες πληροφορίες για τις αγορές βιοκαλλιεργητών μπορείτε να βρείτε στη διεύθυνση http://www.bioagores.org/